Στο πλαίσιο των πολιτιστικών εκδηλώσεων Ηράκλειο-Καλοκαίρι 2011, ο Νίκος Μαμαγκάκης θα παρουσιάσει τον Ερωτόκριτο του Βιτσέντζου Κορνάρου και τα Δίφορα του Κωστή Φραγκούλη. Η συναυλία θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 6 Ιουλίου στο κηποθέατρο «Μ.Χατζιδάκις» (είσοδος από οδό Πλαστήρα) και ώρα 21:30.
Δύο από τα πιο φιλόδοξα έργα του Νίκου Μαμαγκάκη είναι γραμμένα και αφιερωμένα και πρώτη φορά εκτελεσμένα στο Ηράκλειο (Ερωτόκριτος και Οδύσσεια). Αυτή λοιπόν η συναυλία με μικρή αυτοσχέδια εισαγωγή στην Κρητική μουσική αποτελείται από τον “Ερωτόκριτο” του Β. Κορνάρου, -μια νέα εκδοχή που την λέω “Η Εκδοχή του Κάστρου” και στο δεύτερο μέρος σε πρώτη εκτέλεση θα ακουστούν τα “Δίφορα” του μεγαλου ποετάστρου Κωστή Φραγκούλη με τρεις Κρητικούς τραγουδιστές: Κώστας Αβισυνός που τα τραγουδάει και στο CD, η αηδονόλαλη Ειρήνη Δερέμπεη και η νέα τραγουδίστρια Ρεθεμνιωτοηρακλειώτισα Αλεξάνδρα Βεργαδή.
Το δεσπόζον θέμα της συναυλίας είναι τα δύο ιερά τέρατα της ποιήσεως οι Στειακοί Ηρακλειώτες Βιτσέντζος Κορνάρος και Κωστής Φραγκούλης. Η “Ιδαία, Ορχήστρα των Τραγουδιών, Νίκος Μαμαγκάκης,” η οποία εδώ και χρόνια υπάρχει και εξελίσσεται, μαζί με τους πιο μεγάλους για μένα Έλληνες τραγουδιστές, την Σαβίνα Γιαννάτου τον Τάση Χριστογιαννόπουλο και τον διανοούμενο παιδαγωγό και τραγουδιστή Γιάννη Ιδομενέως θα είναι οι ερμηνευτές της συναυλίας αυτής.
Συμμετέχουν επίσης οι μουσικοί: ο κιθαριστής Χρυσόστομος Καραντωνίου, ο μέγας λυράρης Αντριώτης Λευτέρης, ο συνθέτης και πολυμουσικός Αντώνης Φάσαρντ (πιάνο, τρομπέτα, μπουζούκι), ο τραγουδιστής, συνθέτης και λαουτίστας Καψοκαβάδης Αλέξανδρος, ο διάσημος Ιταλός κρουστός Σιμόνε Μονσέλι, η κορυφαία φλαουτίστα Μαρία Παχνιστή, ο πολυπράγμων Παναγιώτης Παπαϊωάννου, τραγουδιστής και κιθαρίστας και φυσικά ο Νίκος Μαμαγκάκης που διευθύνει, απαγγέλει και τραγουδά. Ιδιαίτερη μνεία κάνουμε και για τον φίλο και βοηθό του Νίκου Μαμαγκάκη μουσικολόγο Δημήτρη Δερμάνη, που είναι η καρδιά κάθε οργάνωσης.
Η συναυλία ολοκληρώνει την σειρά ομιλιών «Κρήτη: Ιστορία και Πολιτισμός» που διοργάνωσε με επιτυχία το «Παγοποιείον», στις οποίες μίλησαν μίλησαν με θέματα τις ειδικότητάς των, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Λευτέρης Πλάτων, η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Σορβόνης κ. Νανώ Χατζιδάκη, ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θεοχάρης Δετοράκης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Ιωάννης Μαυρομάτης, ο αρχαιολόγος και έφορος αρχαιοτήτων στην Κεφαλονιά-Ιθάκη και Ζάκυνθο κ. Αντώνης Βασιλάκης, ο δικηγόρος και γενικός διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος» κ. Νικόλαος Παπαδάκης και ο καθηγητής της νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Χάγκεν Φλάισερ.
«Με την Κρητική μουσική ποτέ μα ποτέ κανείς εμβριθής υπεύθυνος μουσικός επιστήμων μέχρι σήμερα δεν έχει ασχοληθεί. Δεν θέλω να’μαι εγώ αυτός που θα βγάλει το φίδι από την τρύπα για αυτό ότι πω γύρω από αυτό το πολύ σοβαρό θέμα (Κρητική μουσική) θα ναι εντελώς υποκειμενικό, εμπειρικό και δεν διεκδικεί εύσημα επιστημοσύνης και μουσικολογικής αυθεντίας. Ο χώρος βρίθει από αυτοσχέδιους και αυτόκλητους αναλυτές-γνώστες της Κρητικής μουσικής όπου σε ένα άρθρο στην Wikipedia σε μια τιράτα του για την λύρα δεν αναφέρει τον θεμελιωτή της σύγχρονης λύρας, ότι αφορά τον ήχο της και την τεχνική της, Ανδρέα Ροδινό...»
Νίκος Μαμαγκάκης
Νίκος Μαμαγκάκης
Ο Νίκος Μαμαγκάκης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο Κρήτης. Παρακολούθησε μαθήματα στο Ελληνικό Ωδείο στην Αθήνα. Συνέχισε σπουδάζοντας σύνθεση με τον Καρλ Ορφ και τον Χ. Γκένταμερ στο Μόναχο και ηλεκτρονική μουσική στο Στούντιο Ηλεκτρονικής Μουσικής SIEMENS με τον Γιόζεφ Άντον Ρηντλ. Έχει λάβει υποτροφίες από την ελληνική κυβέρνηση, την Ανωτάτη Ακαδημία Μουσικής του Μονάχου και την πόλη του Βερολίνου (Deutscher Akademiscfier Auslauscudiensf). Ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του '50 χειριζόμενος με πιο πρωτότυπο και προσωπικό τρόπο τα πρώιμα ηλεκτρονικά μέσα. Ακολουθεί ένα προχωρημένο μουσικό ιδίωμα, βασισμένο μερικά πάνω σε στοιχεία της ελληνικής δημοτικής παράδοσης, με πολλά όμως προσωπικά χαρακτηριστικά και στην δομή του ήχου και στην οργάνωση του, καθώς και στη μορφολογική διάρθρωση.
Από τα κυριότερα έργα του μπορούν να αναφερθούν τα ακόλουθα: «Μουσική για τέσσερις πρωταγωνιστές» (1959-60) για 4 φωνές και 10 όργανα πάνω σ' ένα κείμενο του Καζαντζάκη, «Κατασκευές» για φλάουτο και κρουστά (1960), «Συνδυασμοί» (1961) για έναν εκτελεστή κρουστών και ορχήστρα, «Γλωσσικά σύμβολα» (1961 62) για σοπράνο, μπάσο και μεγάλη ορχήστρα, «Κασσάνδρα» για σοπράνο και 6 όργανα (1963).
Έγραψε επίσης ένα σημαντικό «Κύκλο αριθμών»: Ο αριθμός 1 είναι ο «Μονόλογος» για σόλο βιολοντσέλο (1962, 2ο βραβείο του μουσικού διαγωνισμού του Α.Τ.Ι.), ο αριθμός 2 είναι οι «Ανταγωνισμοί», ένας διάλογος για βιολοντσέλο και έναν εκτελεστή κρουστών που κινείται, παίζοντας διάφορα κρουστά πάνω στη σκηνή, σε σχήμα τόξου (1963), ο αριθμός 3 είναι η«Τρττύς» για κιθάρα, 2 κοντραμπάσα, σαντούρι και κρουστά (1966), και ο αριθμός 4 είναι ή «Τετρακτύς» για κουαρτέτο εγχόρδων της οποίας η δομή βασίζεται πάνω στον αριθμό τέσσερα (1963-66). Επίσης το «θέαμα Ακρόαμα» για φωνή, ηθοποιούς, όργανα (1967), το «Σενάριο γιο δύο αυτοσχέδιους τεχνοκρίτες» για φωνή, όργανα και μαγνητοταινίες (1968),τις (Αντινομίες) για σοπράνο, φλάουτο. 9 όργανα και μικρή χορωδία (1968), τις «Βάκχες», ηλεκτρονικό μπαλέτο (1969): την «Παράσταση» (1969) για φωνή, φλάουτα και ταινία, την «Άσκηση» για βιολοντσέλο σόλο (1969 70), την «Περίληψη» για φλάουτο (1970),την μονόπρακτη λαϊκή Όπερα «Ερωφίλη» (1970), το «Πένθημα» στη μνήμη του Γιάννη Χρήστου για σόλο κιθάρα, το «Εγκώμιο στον Νίκο Σκαλκώτα» για σόλο κλαρινέτο (1978).
Το 1972 (παραγγελία των Ολυμπιακών Αγώνων του Μονάχου) γράφει τον "Κυκεώνα". Ανάλογο είναι και το έργο του «Μουσική» για πιάνο και οργανικό σύνολο που έχει παιχτεί κατ' επανάληψη. Στην πρώιμη αυτή περίοδο, οι ορχηστρικές του συνθέσεις κορυφώνονται στα κονσέρτα Αναρχία (1970, παραγγελία του φεστιβάλ του Ντοναουέσιγκεν) για πέντε κρουστά και τεράστια ορχήστρα, μια από τις πιο καθοριστικές συνθέσεις του αιώνα μας (συμφωνική Βοστόνης). Έχει γράψει μουσική δωματίου, μουσική για το Θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, όπερες, ηλεκτρονική μουσική, έργα για ορχήστρα, για σόλο όργανα και βέβαια κύκλους τραγουδιών που αναβαθμισμένοι πλέον (όπως και αρκετά άλλα έργα του) κυκλοφορούν από την "βιοτεχνία" μουσικής "ΙΔΑΙΑ".
Ο Μαμαγκάκης αντιμετώπισε με ιδιόρρυθμο τρόπο την διττή συμμετοχή του τόσο στην πιο ακραία και άκαμπτη μουσική πρωτοπορία της Εποχής μας όσο και στα πιο δημοφιλή, πιο προσιτά είδη. Δεν βλέπει καμιά αντίφαση στο να καλλιεργεί παράλληλα και τα δύο είδη, αφήνοντας πολλές φορές το ένα να διεισδύσει στο άλλο.
Έτσι έχει γράψει μουσική για δεκάδες ελληνικές ταινίες όπως "Η Αρχόντισσα και ο Αλήτης", "Η Νεράιδα και το παλικάρι" κ.λ.π. καθώς και κύκλους τραγουδιών όπως το "Κέντρο Διερχομένων", "11 Λαϊκά τραγούδια". Η ενασχόληση του με τη μουσική για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο επικεντρώθηκε περισσότερο στη Δυτική Γερμανία. Έγραψε μουσική για την ταινία Φέλιξ Κρόυλ του Τόμας Μαν, και για την διεθνώς επιτυχημένη σειρά του Έντγκαρ Ράις ΗΕΙΜΑΤ Ι,ΙΙ,ΙΙΙ (56 ώρες φιλμ), η μεγαλύτερη κινηματογραφική ταινία όλων των εποχών με πάνω από 20 ώρες μουσικής (έναν αφάνταστο και μόνο για τον όγκο του άθλο) η οποία έκανε την πρεμιέρα της στην όπερα του Μονάχου το 1992.
Στα μέσα της δεκαετίας του '80 παρουσιάζει δύο όπερες την "Οδύσσεια" και τον "Ερωτόκριτο", έργο το οποίο έχοντας υποστεί εννιά γραφές και προσθήκες νέων κομματιών παρουσιάζεται εδώ δισκογραφημένο. Μια ειδική έκδοση του παίχτηκε στην Εθνική σκηνή της Ορλεάνης (Γαλλία) στις1/4/2005.
Η ιδιαίτερη επίδοση του συνθέτη στο είδος της όπερας συνεχίστηκε με την 'Όπερα των Σκιών" που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής το 1997, "Τα Ιερά Τραγούδια του Έρωτα" (Μέγαρο Μουσικής 2000) αλλά και με την όπερα "Ερωφίλη" (2003, Ηρώδειο).
Η έντονη ατομική πρωτοτυπία κάνει τον Μαμαγκάκη να ξεχωρίζει, όχι μόνο ανάμεσα στους άλλους (ακόμα και τους μεγαλύτερους) Έλληνες συνθέτες, αλλά και στην διεθνή σκηνή.
«Δίπλα στον Ξενάκη, το Σκαλκώτα, το Χρήστου, θα έβαζα τον Μαμαγκάκη» δήλωσε κάποτε ο πολύ απαιτητικός συνθέτης και καθηγητής Γκύντερ Μπέκερ.
