Τα εκτεταμένα φαινόμενα υφαλμύρωσης ιδιαίτερα στις νότιες ακτές των νομών Ηρακλείου και Λασιθίου και συγκεκριμένα σε Τυμπάκι και Ιεράπετρα αλλά και η υπεράντληση -υπερεκμετάλλευση των γεωτρήσεων συνεχίζουν να αποτελούν τις δύο κυριότερες απειλές για τους υπόγειους υδροφορείς της Κρήτης.
Η υπεράντληση των υδροφορέων, η οποία γίνεται ιδιαίτερα εμφανής στους προσχωματικούς υδροφορείς, (συγκαταλέγεται και ο κάμπος της Μεσαράς) οι οποίοι εμφανίζουν υπερεκμετάλλευση με συνεχή και σημαντική πτώση στάθμης κατά τις καλοκαιρινές περιόδους των τελευταίων υδρολογικών ετών. Αντίθετα, οι υδροφορείς των καρστικών συστημάτων εμφανίζουν καλή αναπλήρωση.
Στο πλαίσιο αυτό η υπηρεσία επανέρχεται, προτείνοντας την άμεση εκπόνηση ενός διαχειριστικού σχεδίου Κρήτης, καθώς και τη συμπλήρωση του δικτύου παρακολούθησης των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων της Κρήτης.
Ο «δωδεκάλογος»
Η νέα έκθεση με τις παρατηρήσεις της Διεύθυνσης Υδάτων της Περιφέρειας Κρήτης για το υδρολογικό έτος από την 1η Μαΐου έως την 30ή Σεπτεμβρίου καταθέτει ένα πλαίσιο προτάσεων μέτρων «δωδεκάλογο», για την ορθολογικότερη διαχείριση του υδάτινου δυναμικού και την προστασία των υδροφορέων του νησιού.
Με απόφαση του γενικού γραμματέα Περιφέρειας Κρήτης, εξάλλου τροποποιήθηκαν τα «Περιοριστικά και λοιπά ρυθμιστικά μέτρα, στις χρήσεις και τη λειτουργία των έργων αξιοποίησης υδατικών πόρων, με στόχο την προστασία και τη διαχείριση του υδατικού δυναμικού της λεκάνης απορροής της Κρήτης». Στόχος είναι η προστασία των υδροφορέων που απειλούνται από υπεράντληση, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος υπερεκμετάλλευσης των μόνιμων αποθεμάτων τους.
Οι προτάσεις της υπηρεσίας επικεντρώνονται κυρίως στην άμεση εκπόνηση του διαχειριστικού σχεδίου Κρήτης, και στη συμπλήρωση του δικτύου παρακολούθησης των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων της Κρήτης. Ζητά δε, τη συνέχιση ερευνών για τον εντοπισμό αξιοποιήσιμου νερού στους εκτεταμένους καρστικούς υδροφορείς του νησιού, αλλά και των ερευνών για την αξιοποίηση των υφάλμυρων πηγών, με ιδιαίτερη έμφαση στις πηγές Αλμυρού Ηρακλείου, Αλμυρού Γεωργιούπολης και Αλμυρού Αγ. Νικολάου.
Η υπηρεσία προτείνει την ολοκλήρωση έργων υποδομής και των προτεινόμενων από διάφορους φορείς έργων αποταμίευσης των χειμερινών επιφανειακών απορροών (φράγματα Αποσελέμη, Πλακιώτισσας, Αρχανών, Βαρσαμιώτη, καθώς και τη δρομολόγηση νέων όπως, τα φράγματα Αμιρών-Αγ. Βασιλείου, Καλαμίου, Ασιτών-Πρινιά κ.ά., η κατασκευή των δικτύων του φράγματος Φανερωμένης, η αξιοποίηση των απορροών του Πλατύ Ποταμού, η κατασκευή φράγματος εκτροπής για τον εμπλουτισμό των υδατικών αποθεμάτων της περιοχής της Ιεράπετρας από τη γειτονική υδρολογική λεκάνη του Μύρτου, η κατασκευή λιμνοδεξαμενών στις περιοχές Παλαιόχωρας-Κουντούρας, Ομαλού, Έλους κ.ά., ο εμπλουτισμός των υδροφορέων της Μεσαράς, της Εμπάρου, της Βιάννου, του Μακρύ Γιαλού κ.ά.).
Επιβεβλημένη κρίνεται και ο έλεγχος των δικτύων ύδρευσης εντός των πόλεων για τον έλεγχο των απωλειών, και η λήψη μέτρων προστασίας για την αποφυγή της διάβρωσης από τη δράση των χειμάρρων, με κατάλληλα έργα ορεινής υδρονομίας. Τα έργα αυτά αναμένεται ότι θα συμβάλουν και στον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων.
Επίσης προτείνουν:
- Τη δρομολόγηση έργων αξιοποίησης των επεξεργασμένων εκροών των βιολογικών καθαρισμών, ειδικά στις μεγάλες πόλεις (π.χ. Ηρακλείου, Χανίων, Ιεράπετρας, Αγ. Νικολάου κ.α.) μετά από κατάλληλους ελέγχους και προϋποθέσεις.
-Τον έλεγχο των σημειακών και διάχυτων πηγών ρύπανσης των επιφανειακών και υπόγειων νερών (π.χ. ανεξέλεγκτοι χώροι διάθεσης απορριμμάτων, απόβλητα ελαιουργείων, αστικά λύματα, κ.ά.).
- Την εφαρμογή των κωδίκων ορθής γεωργικής πρακτικής.
- Τη διαφύλαξη πάση θυσία της ποσότητας και της ποιότητας του νερού ύδρευσης.
- Την εφαρμογή κατάλληλης τιμολογιακής πολιτικής για την αποτροπή της σπατάλης του νερού και την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός μηχανισμού ελέγχου της χρήσης του νερού και της λειτουργίας των υφιστάμενων νόμιμων γεωτρήσεων, αλλά και την αντιμετώπιση του προβλήματος των πολυάριθμων παράνομων γεωτρήσεων.
Η αξιοποίηση του Αλμυρού
Σύμφωνα με τη μελέτη της Διεύθυνσης Υδάτων της Περιφέρειας Κρήτης το υδατικό διαμέρισμα της Κρήτης είναι πλεονασματικό σε νερό λαμβανομένων βεβαίως υπ' όψιν των απόλυτων μεγεθών προσφοράς και ζήτησης νερού. Η μέση ετήσια προσφορά (θεωρητικά) επιφανειακών και υπογείων υδατικών πόρων ανέρχεται σε 2860 x 106 m3 νερού ενώ η επιθυμητή ζήτηση ανερχόταν (σύμφωνα με στοιχεία για το έτος 2000) μόλις στα 515 x 106 m3. Όμως η ιδιαίτερη γεωλογία και γεωμορφολογία του νησιού και οι κλιματολογικές συνθήκες μετατρέπουν αυτό το ισχυρό απόλυτο πλεόνασμα σε μικρότερο σχετικό πλεόνασμα, σε συνδυασμό δε με την έντονη εποχικότητα της προσφοράς και τη χωρική ανισοκατανομή των πόρων εμφανίζονται και αδυναμίες κάλυψης της υφιστάμενης ζήτησης κατά τόπους.
Ενδεικτικό των ιδιαιτεροτήτων της Κρήτης είναι το γεγονός ότι οι τρείς μεγάλες υφάλμυρες καρστικές πηγές της Κρήτης (Αλμυρός Γεωργιούπολης, Αλμυρός Ηρακλείου και Αλμυρός Αγίου Νικολάου) εκφορτίζουν σε μέση ετήσια βάση περί τα 450 x 106 m3 , δηλαδή το 15,7% της συνολικής προσφοράς νερού, το 87,3% της συνολικής επιθυμητής ζήτησης και το 120,9% της πραγματικής κατανάλωσης.
Για την αντιμετώπιση των αυξημένων αναγκών η υπηρεσία αναφέρεται συγκεκριμένα στην ανάγκη αξιοποίησης των νερών του Αλμυρού στο Ηράκλειο. Συγκεκριμένα, όπως ανακοινώνεται στο πλαίσιο παρουσίασης των παρατηρήσεων της υπηρεσίας, για το υδρολογικό έτος από την 1η Μαΐου έως και την 30ή Σεπτεμβρίου του 2009, έχει ήδη ξεκινήσει μια καινούργια διαδικασία εξεύρεσης του τρόπου αξιοποίησης της υφάλμυρης πηγής του Αλμυρού Ηρακλείου, με τη συγκέντρωση όλων των μελετών που έχουν εκπονηθεί από διάφορους φορείς (ερευνητικούς φορείς, εκπαιδευτικά ιδρύματα, ιδιώτες, μελετητές κ.ά.).
