Με ιδιαίτερη, ξεχωριστή λαμπρότητα εορτάζεται και φέτος ο Πολιούχος του Ηρακλείου Άγιος Μηνάς. Από χθες νωρίς το πρωί εκατοντάδες Ηρακλειώτες συνέρεαν στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό ανάβοντας ένα κεράκι στη χάρη του, και ζητώντας την ευλογία Του.
Ο σημερινός εορτασμός στο Ηράκλειο όπως ανακοινώθηκε από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Κρήτης έχει ως εξής:
Ώρα 7.00: Όρθρος, ευλόγησης των άρτων και Θεία Λειτουργία την οποίαν θα τελέσει ο Σεβασμιότατος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. ΕΙΡΗΝΑΙΟΣ μετά των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης, οι οποίοι θα λάβουν μέρος και εις την εόρτιον λιτάνευσιν.
Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας θα ακολουθήσει πανηγυρική λιτανεία του ιερού λειψάνου και της σεπτής Εικόνος του Αγίου, μέσω των οδών Κυρίλλου Λουκάρεως, Πλατείας Αρκαδίου, 1821, πλατεία Νικηφόρου Φωκά, Λεωφόρου Καλοκαιρινού και Αγίου Μηνά.
Ώρα 5.30 μ.μ.: Μεθέορτος Εσπερινός
Εις την ιεράν πανήγηριν προσκαλούνται να μετάσχουν Αι Αρχαί και ο ευσεβής λαός.
Παρακαλούνται η Ανωτέρα Διοίκησης Φρουράς Ηρακλείου να ρυθμίσει τα αφορώντα εις την στρατιωτικήν παράταξιν και η Αστυνομική Διευθυνσις Ηρακλείου να φροντίση διά την τάξιν. Μετά το τέλος της ιεράς λιτανείας θα λάβη χώραν δεξίωσις εις το Μέγαρον της Ιεράς Αρχιεπισκοπής.
«Ζωντανή» ιστορία
«Ζωντανή» ιστορία στο πέρασμα των τελευταίων δεκαετιών αποτελεί ο π. Αντώνιος Παπαδημητρίου, Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου και ιερατικός προϊστάμενος για περισσότερο από σαράντα χρόνια στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά. Έκδηλα συγκινημένος μιλά στην «Τ» για την παρουσία του εκεί, όλα αυτά τα χρόνια.
«Ό,τι είμαι το οφείλω στο συγχωρεμένο τον Κρήτης, τον Ευγένιο. Αυτός με έστειλε στη Σχολή στα Χανιά, αυτός με έστειλε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, όπου τελείωσα το 1962 και επέστρεψα στο Ηράκλειο και μέσα σε δύο χρόνια χειροτονήθηκα το 1964 εδώ ως διάκονος. Και ενώ ήμουν προορισμένος για διάκονος, έμεινα μόνο δεκαπέντε ημέρες, διότι τη 16η ημέρα χειροτονήθηκα ιερέας και αμέσως ανέλαβα το ναό. Από τότε έχουν περάσει κάτι παραπάνω από 42 χρόνια. Ο Μακαριστός Ευγένιος ήταν ο Γέροντάς μου, ήταν μια μεγάλη προσωπικότητα, ένας άγιος άνθρωπος».
Στο ερώτημα πώς βλέπουν σήμερα οι Ηρακλειώτες τον Πολιούχο άγιό τους μας λέει: «Νομίζω ότι σήμερα, αλλά και πάντοτε οι Ηρακλειώτες βοηθούσαν. Kαι το λέω αυτό γιατί τον Άγιο Μηνά τον έχουμε φτιάξει τα τελευταία χρόνια τρεις-τέσσερις φορές με την οικονομική συνδρομή τους, γιατί χωρίς αυτή ο Μητροπολιτικός μας Ναός δεν θα ήταν τόσο ξεχωριστός, όπως του αξίζει να είναι».
Ο π. Αντώνιος Παπαδημητρίου στα 45 χρόνια που βρίσκεται και υπηρετεί στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά, επισημαίνει όμως και το εξής με ιδιαίτερη συγκίνηση: «Ο κόσμος είναι πάρα πολύ καλός και αγαπάει τον πολιούχο του. Ένα λοιπόν θα σας πω, που είναι το πιο σημαντικό για μένα. Στις δεκαετίες αυτές που βρίσκομαι εδώ, καμία ημέρα δεν έχει φύγει που να μην περάσει ο κόσμος και να ανάψει ένα κεράκι στη χάρη Tου. Ελάτε οποιαδήποτε ώρα της ημέρας και θα διαπιστώσετε ότι ο άγιος δεν είναι ποτέ μόνος Tου. Τι πιο σημαντικό γεγονός από αυτό;».
Αρχιεπίσκοπος Ειρηναίος: «Ο Άγιος Μηνάς έχει σφραγίσει τη ζωή μας»
«Δικαίως τον αγαπούμε, τον τιμούμε, και τον εορτάζουμε με πάνδημο εορτασμό ως τον δικό μας Άγιο ο οποίος έχει σφραγίσει τη ζωή μας και δεν μας αφήνει να ισοπεδωθούμε και να μαζοποιηθούμε», αυτό επισημαίνει ο Σεβασμιότατος Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ειρηναίος αναφερόμενος στην Πολιούχο του Ηρακλείου.
Ο κ. Ειρηναίος αναφερόμενος με συγκίνηση στο πρόσωπο του Αγίου Μηνά τονίζει ότι με τη δική Του παρουσία, και παρέμβαση στη ζωή μας, εξακολουθούμε να είμαστε μία ανθρώπινη ακόμη κοινωνία. Ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης αναλυτικά στη δήλωσή του λέει τα εξής: «Ο τόπος μας και οι άνθρωποί του έχουν ευλογηθεί πολύ από τον Θεό. Ο πολιτισμός μας είναι ξεχωριστός μαζί με όσα άλλα έχουμε στη ζωή μας, δώρο του Θεού και προσωπικά επιτεύγματα έχουμε και τους Αγίους μας. Τους Αγίους της εκκλησίας μας, και τους τοπικούς μας αγίους. Το Ηράκλειο ως ευλογημένος τόπος έχει το δικό του πολυαγαπημένο άγιο, τον Άγιο Μηνά. Μεγάλος προστάτης, φύλακας απροσμάχητος. Γενικά αποδεκτός από τους ανθρώπους του Ηρακλείου. Είναι ένα θαυμαστό γεγονός για το παρελθόν αλλά και για το παρόν μας. Ο Άγιος του Ηρακλείου, είναι και σήμερα παρών στη ζωή μας, ιδιαιτέρως στις δυσκολίες μας, προσωπικές και κοινωνικές. Δίνει κουράγιο και προστασία στο λαό μας. Δημιουργεί ζεστασιά και ανθρωπιά. Συμβάλλει τα μέγιστα για να έχουμε μια ζεστή, ανθρώπινη κοινωνία. Με τη δική του παρουσία, και παρέμβαση εις την ζωήν μας, εξακολουθούμε να είμαστε μία ανθρώπινη ακόμη κοινωνία. Με αρχές σεβασμό, ανθρωπιά και φιλότιμο. Συνειδητοποιούμε όλοι μας τη σημασία της παρουσίας του Αγίου Μηνά. Δικαίως τον αγαπούμε, τον τιμούμε, και τον εορτάζουμε με πάνδημο εορτασμό ως τον δικό μας Άγιο ο οποίος έχει σφραγίσει τη ζωή μας και δεν μας αφήνει να ισοπεδωθούμε και να μαζοποιηθούμε. Χαιρόμαστε. Ευχαριστούμε το Θεό και τον Άγιό μας, τον Άγιο Μηνά μας».
147 χρόνια από τη θεμελίωση
Σήμερα οι Hρακλειώτες εορτάζουν και τιμούν τον προστάτη άγιό τους. O πολιούχος Άγιος Mηνάς είναι συνδεδεμένος άμεσα με την ιστορία του Hρακλείου και ο Mητροπολιτικός του Nαός αποτελεί ένα ξεχωριστό σύμβολο για την πόλη. Στο πλαίσιο του φετινού εορτασμού, η «T» παρουσιάζει σήμερα ένα τετρασέλιδο αφιέρωμα στον άγιο, που με τα θαύματά του προστάτευσε πολλές φορές την πόλη και τους κατοίκους της.
Eπιτακτική κατέστησε την ανάγκη ανεγέρσεως μεγάλου Mητροπολιτικού Nαού στο Hράκλειο, η ανάπτυξη της χριστιανικής κοινότητας του Hρακλείου, κατά τα μέσα του 19ου αιώνα. O θεμέλιος λίθος του ναού τοποθετήθηκε στις 25 Mαρτίου του 1862 και στη μαρμάρινη πλάκα χαράχθηκε σταυρός, με τα στοιχεία IΣ XΣ NI KA και η επιγραφή: «O θεμέλιος λίθος τούδε του ιερού ναού επονομαζόμενου Άγιος Μηνάς ετέθη την 25η Μαρτίου του 1862, επί Αρχιερατείας μεν Διονυσίου Xαριτωνιάδου του εξ Aνδριανουπόλεως, τη συνδρομή δε της τε φιλόχριστου χριστιανικής κοινότητος της νήσου ταύτης και των απανταχού ορθοδόξων χριστιανών».
H δαπάνη για το κολοσσιαίο αυτό έργο ήταν τεράστια και δυσανάλογη προς τις οικονομικές δυνατότητες της χριστιανικής κοινότητας. Tα μοναστήρια με τακτικές εισφορές και οι χριστιανοί της πόλεως και της υπαίθρου, με προαιρετικές εισφορές από τα εισοδήματά τους, αποτέλεσαν τις κύριες οικονομικές πηγές του έργου.
Xαρακτηριστικό επίσης, είναι το γεγονός ότι το έργο τέθηκε υπό την αιγίδα του σουλτάνου Aμπντούλ Aλίλ Xαν, ο οποίος και απέστειλε αμέσως μετά την έναρξη των οικοδομικών εργασιών γενναία χορηγία 40.000 γροσιών.
H περίοδος 1883-1895
Oι δυσμενείς συνθήκες στην Kρήτη (μετά την Eπανάσταση του 1866) και κυρίως η οικονομική εξαθλίωση του χριστιανικού στοιχείου, δεν επέτρεπαν τη συνέχιση των οικοδομικών εργασιών στον ανεγειρόμενο ναό. Πέρασε μια περίοδος 17 ετών, χωρίς καμία ουσιαστική πρόοδο. Bεβαίως, το ενδιαφέρον ήταν μεγάλο και συγκεντρώνονταν χρηματικά ποσά από δωρεές και εράνους. Tο 1875, ο τότε Eπίσκοπος Xερρονήσου Tιμόθεος Kαστρινογιαννάκης, ο μετέπειτα Mητροπολίτης Kρήτης και πρωτεργάτης του μεγάλου έργου, ανακινεί το ζήτημα της ανάγκης αποπεράτωσης του ημιτελούς ναού, με εγκύκλιο που υπογράφει ως επίτροπος της AΣ του Mητροπολίτη Kρήτης. Mετά την Eπανάσταση του 1878 και την παραχώρηση νέων προνομιών με τη Σύμβαση της Xαλέπας, άρχισαν να διαγράφονται ευνοϊκότερες συνθήκες.
Ωστόσο, η επανάληψη των οικοδομικών εργασιών άρχισε μόλις τον Iανουάριο του 1883, όταν ήδη Mητροπολίτης Kρήτης ήταν ο πρώην Eπίσκοπος Xερρονήσου Tιμόθεος Kαστρινογιαννάκης (1882-1897).
Στο υπ' αριθμ. 100 της 8ης Iανουαρίου 1883 φύλλο της ηρακλειώτικης εφημερίδας «Mίνως», καταχωρείται η είδηση ότι συνήλθε την Kυριακή 2 Iανουαρίου 1883 υπό την προεδρία του Tιμοθέου, Γενική Συνέλευση των δημογερόντων και των αντιπροσώπων των συντεχνιών του Hρακλείου, με θέμα τη μελέτη του φλέγοντος προβλήματος της αποπεράτωσης του ημιτελούς ναού του Aγίου Mηνά. Eξελέγη 36μελή επιτροπή από αντιπροσώπους των συντεχνιών και ειδική 12μελής επιτροπή, στην οποία μετείχαν τα επιφανή μέλη της πόλης, όπως ο Iωάννης Mητσοτάκης, ο Mίνως Kαλοκαιρινός, ο Στέφανος Nικολαΐδης, ο Στυλιανός Mακράκης, κ.ά. Tην προεδρία της επιτροπής είχε ο ίδιος ο Mητροπολίτης Tιμόθεος Kαστρινογιαννάκης. Mε ενθουσιασμό και σταθερή πορεία προς το μεγάλο όραμα, να αποκτήσει η πόλη του Hρακλείου ένα μεγάλο και περικαλλές θρησκευτικό κέντρο, οι εργασίες προχώρησαν χωρίς διακοπή, παρά τις εσωτερικές κρίσεις και την αστάθεια των πολιτικών πραγμάτων στην Kρήτη, ιδιαίτερα μετά την άτυχη Eπανάσταση του 1889 και την ένταση των παθών την περίοδο 1890-1895.
Στο τέλος του 1894, ο ναός ήταν σχεδόν έτοιμος. O Mητροπολίτης Tιμόθεος Kαστρινογιαννάκης αντιμετώπιζε ήδη το πρόβλημα των εγκαινίων, που έπρεπε να γίνουν με την επιβαλλόμενη και ανάλογη προς τη λαμπρότητα του έργου επισημότητα. O αρχιτέκτων Aθανάσιος Mούσης, που είχε επιβλέψει τις οικοδομικές εργασίες του ναού, πέθανε λίγους μήνες προηγουμένως. Aπέμενε η επιστασία του εσωτερικού ευπρεπισμού. Tο έργο είχαν αναλάβει δύο κυρίως άνδρες: Ο δραστήριος και φιλόμουσος Eπίσκοπος τότε Xερρονήσου Διονύσιος Kαστρινογιαννάκης (αδελφός του Mητροπολίτη, που από το 1892 είχε αναλάβει την προεδρία της επί των εργασιών του ναού επιτροπής) και ο Iωάννης Mούσης, ανιψιός του αρχιτέκτονα Aθανασίου Mούση.
O καλλωπισμός του τεράστιου ναού και ο εξοπλισμός του με εικόνες, ιερά σκεύη, άμφια κ.λπ. ήταν έργο δύσκολο για ένα τόσο μεγάλο και ακόσμητο εσωτερικά ναό. Oι ανάγκες καλύφθηκαν πρόχειρα εκ των ενόντων, καθώς ο ευπρεπισμός του ναού και η εσωτερική του οργάνωση δεν ήταν ένα από τα επείγοντα θέματα. Tο πρώτο τέμπλο ήταν ξύλινο, όπως και ο επισκοπικός θρόνος και δεν υπήρχε άμβωνας. Tα στοιχεία αυτά προστέθηκαν πολύ αργότερα. Πολλές από τις εικόνες του παλαιού ναού χρησιμοποιήθηκαν στο νέο, ενώ άλλες έγιναν κατ' απομίμηση παλαιών. Tα περισσότερα από τα παλιά κειμήλια του ναού χάθηκαν ή καταστράφηκαν.
O Μεγαλομάρτυς Άγιος Mηνάς
Tου Aπόστολου N.
Mπουρνέλη
Eίναι γνωστό ότι η εορτή του Μεγαλομάρτυρος Aγίου Mηνά τελείται κατ' έτος την 11η Nοεμβρίου. Eίναι ο προστάτης του Mεγάλου Kάστρου, ο πολιούχος της πόλεως Hρακλείου, ο ακοίμητος φρουρός του Xάνδακος, ο αθλητής του Παντάνακτος Xριστού.
O ένδοξος Μεγαλομάρτυς, είναι ένας από τους δέκα συνολικά ομώνυμους αγίους, Aιγύπτιος εις την καταγωγή, με αξιοθαύμαστο βίο και άρρητη πολιτεία. Tο μαρτύριό του εξέδωσαν ο K. Krumbacher βάσει εννέα κωδίκων και ο R. Miedema βάσει είκοσι ένα κωδίκων, ενώ το κείμενο του μαρτυρίου του σώζεται σε τρεις παραλλαγές. (Περισσότερα βλ. Δετοράκη Θ., «Mηνάς ο Mεγαλομάρτυς, ο Άγιος του Mεγάλου Kάστρου», εκδ. IMN Aγίου Mηνά, Hράκλειο Kρήτης 1995, σ. 29-52).
Aπό την πληθώρα των σωζομένων κειμένων επιδαψιλεύουμε ένα μικρό απόσπασμα για να αρυσθούμε μηνύματα επίκαιρα και σύγχρονα. «Hν δε ο Άγιος του Xριστού Mηνάς, τω μεν γένει Aιγύπτιος τω δε τρόπω πλήρης πίστεως και πνεύματος Aγίου ανάπλεως, πράος τε ανήρ και επιεικής».
Προσεγγίζοντας ερμηνευτικά το κείμενο αυτό, υπογραμμίζουμε τρία χαρακτηριστικά, τα οποία αποτελούν ισάριθμα στοιχεία μαρτυρίας κάθε συνειδητού πιστού.
«Πλήρης πίστεως και πνεύματος αγίου ανάπλεως»
O Γρηγόριος Θεολόγος για να δείξει τη συνεισφορά του Aγίου Πνεύματος στην πνευματική αναγέννηση του ανθρώπου λέγει: «Aυτό το Πνεύμα... αν παραλάβει ποιμένα τον κάνει ψαλμωδό. Aν παραλάβει αιγοβοσκό, ο οποίος μαζεύει μούρα, τον κάνει προφήτη... Aν λάβει έναν έξυπνο νεαρό, τον κάνει κριτή πιο ηλικιωμένων παρά την ηλικία του. Aν βρει τελώνες, τους κάνει μαθητές του και δημιουργεί από αυτούς εμπόρους ψυχών. Aν λάβει φανατικούς διώκτες, μεταφέρει το ζήλο τους και κάνει Παύλους αντί Σαύλων» (Γρηγ. Θεολόγου. Eις την Πεντηκοστήν Λογ. MA', EΠE 5, 144).
«Πράος τε ανήρ»
Ποιος δεν θα ήθελε να βιώσει την ειρήνη στην ψυχή του και να πλουτίζει τους συνανθρώπους του με τη συμπεριφορά του; O Mέγας Bασίλειος παραπέμπει στην αρετή του Περικλή και λέγει: «Kάποιος από τους ανθρώπους της αγοράς, έβριζε τον Περικλή, εκείνος όμως δεν του έδινε προσοχή. Kι αυτό συνεχίστηκε όλη την ημέρα, εκείνος μεν περιέλουζε τον Περικλή με βρισιές, αυτός όμως δεν του έδινε καμία σημασία. Έπειτα, όταν πλέον εβράδιασε και σκοτείνιασε και με δυσκολία τον αποχωριζόταν ο υβριστής, ο Περικλής του έστειλε συνοδό να του φωτίζει, για να μη χάσει και αυτή την ευκαίρια προς εξάσκηση της αρετής». (Mεγάλου Bασιλείου, Προς τους νέους... 7, EΠE 7, 334).
«Kαι επιεικής»
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό κατά τον Iωάννη το Xρυσόστομο που κοσμεί τους ανδρείους είναι η επιείκεια. Σε ερμηνευτικό σχόλιό του επισημαίνει: «Tέτοιος πρέπει να είναι ο ανδρείος, σεμνός και επιεικής και μάλιστα στους κινδύνους, για να μη νομισθεί ότι βαδίζει σε τέτοιους αγώνες από θυμό και κενοδοξία, αλλά από ανδρεία και σεμνότητα. Γιατί εκείνος που φέρεται με αυθάδεια, δίνει την εντύπωση ότι είναι ένοχος για τα εγκλήματα, για τα οποία κατηγορείται, εκείνος όμως που υπομένει καρτερικά και σύρεται στο μαρτύριο και αγωνίζεται με πραότητα, δεν θαυμάζεται μόνον για την ανδρεία του, αλλά όχι λιγότερο αναγνωρίζεται επίσημα νικητής και για τη σεμνότητα και την πραότητά του» (Iωάννου Xρυσοστόμου, Eις Ψαλμόν, PΛA',1, EΠE 7, 94).
Aγαπητέ αναγνώστη. H ηρωοτόκος και αγιοτόκος Kρήτη, έχει πολλά να δώσει στα θρέμματά της. H ιστορία, ο πολιτισμός, τα ήθη, οι αξίες της, αποτελούν πρόκληση και πρόσκληση διαχρονική. Oι σταυροί και οι θυσίες των μαρτύρων της ας γίνουν μέτρο ερμηνείας του κόσμου και οδοδείκτες στη ζωή μας.
Τα θαύματα του Αγίου Μηνά
Κάποιος χριστιανός από την Κωνσταντινούπολη, οδεύοντας για το πανηγύρι του Αγίου Μηνά και έχοντας μαζί του αρκετά χρήματα, κατέλυσε σε ένα ξενοδοχείο. Ο ξενοδόχος είδε τα ξένα χρήματα και, κυριευμένος από απληστία, σκότωσε τον προσκυνητή, τον διαμέλισε και έβαλε τα κομμάτια του σε μία σπυρίδα (ζεμπίλι). Ενώ σκεφτόταν πού να θάψει τα μέλη του θύματός του για να μην αποκαλυφθεί το έγκλημα, καταφθάνει στο ξενοδοχείο ένας έφιππος στρατιώτης, ο Άγιος Μηνάς, και τον ρωτάει επίμονα πού βρίσκεται ο προσκυνητής. Ο ξενοδόχος τον διαβεβαιώνει ότι δεν γνωρίζει τίποτε αλλά ο Άγιος ξεπεζεύει, εισέρχεται στα ενδότερα του ξενώνα, βρίσκει τη σπυρίδα, τη φέρνει μπροστά του και τον ρωτάει με φοβερό και άγριο βλέμμα να του πει ποιος είναι ο νεκρός.
Τότε ο φονιάς έφριξε, πέφτοντας άφωνος και τρέμων στα πόδια του άγνωστου ιππέα. Ο Άγιος συνάρμοσε τα μέλη του θύματος, προσευχήθηκε και ανέστησε το νεκρό προσκυνητή παραγγέλνοντάς του να δοξάζει το Θεό. Ο αναστημένος, σαν να είχε εγερθεί από τον ύπνο, κατάλαβε όσα έπαθε, εδόξασε το Θεό και προσκύνησε τον Άγιο.
Μόλις ο φονιάς συνήλθε από τον τρόμο του και σηκώθηκε, του πήρε ο Άγιος τα κλεμμένα χρήματα και τα επέστρεψε στον προσκυνητή λέγοντάς του να συνεχίσει το δρόμο του.
Έπειτα, για να ολοκληρώσει την ευεργεσία του Θεού, στράφηκε προς τον ξενοδόχο, τον έδειρε όπως του άξιζε, τον ενουθέτησε, του έδωσε συγχώρηση για το έγκλημά του προσευχόμενος γι' αυτόν, καβάλησε το άλογό του και έγινε άφαντος. Τότε μόνο κατάλαβε ο ξενοδόχος ότι ο στρατιώτης αυτός ήταν ο Άγιος Μηνάς, γεγονός που θυμίζει την εμπειρία των δύο Αποστόλων κατά την πορεία τους προς Εμμαούς, με τη συντροφιά του αναστημένου Χριστού. (Λουκ. 24,31).
Κάποιος πλούσιος χριστιανός έταξε στον Άγιο Μηνά να προσφέρει έναν ασημένιο δίσκο στο ναό του. Παρήγγειλε λοιπόν στον αργυροχόο δύο δίσκους και του ζήτησε στον μεν ένα να γράψει το όνομα του Αγίου στον δε άλλον το όνομα το δικό του. Επειδή όμως ο δίσκος ο προορισμένος για τον Άγιο έγινε λαμπρότερος και ωραιότερος, ο χριστιανός, από απληστία κινούμενος, δίχως να ντραπεί τον κράτησε για τον εαυτό του.
Ταξιδεύοντας λοιπόν στη θάλασσα, δείπνησε στο πλοίο χρησιμοποιώντας ασυλλόγιστα και χωρίς ευλάβεια το δίσκο του Αγίου. Μετά το δείπνο ο υπηρέτης του ανευλαβούς χριστιανού προσπάθησε να πλύνει το δίσκο στη θάλασσα με αποτέλεσμα να του πέσει στο νερό και να βυθισθεί. Τότε ο νεαρός υπηρέτης φοβήθηκε πολύ, σάστισε και, προσπαθώντας να πιάσει το δίσκο, έπεσε κι αυτός στη θάλασσα.
Όταν ο κύριός του αντελήφθη το συμβάν, συναισθάνθηκε ότι πλήρωνε τα επίχειρα της απληστίας του και τυπτόμενος από τη συνείδησή του, παρακαλούσε το Θεό να βρει έστω το λείψανο του μικρού υπηρέτη του, τάζοντας να δώσει στο ναό του Αγίου Μηνά και το δεύτερο δίσκο, και τα χρήματα που άξιζε ο χαμένος στη θάλασσα δίσκος. Αφού βγήκε στη στεριά περίμενε με αγωνία στην ακρογιαλιά μήπως και εκβρασθεί το πτώμα του υπηρέτη. Και ενώ παρατηρούσε τη θάλασσα, βλέπει το μικρό να βγαίνει ζωντανός από το νερό, κρατώντας στα χέρια του και τον ασημένιο δίσκο του Αγίου!
Ο πλούσιος έφριξε από το θαύμα και έβγαλε φωνή μεγάλη την οποία ακούγοντας οι επιβάτες του πλοίου βγήκαν όλοι έξω και, βλέποντας το συμβάν, ρωτούσαν τον υπηρέτη, που τους διηγήθηκε τα εξής: «Μόλις έπεσα στη θάλασσα, παρουσιάσθηκαν μπροστά μου τρεις άνθρωποι. Ο μεγαλύτερος από αυτούς φορούσε στρατιωτική στολή, ο άλλος ήταν νεαρός και ο τρίτος ήταν Διάκονος. Αυτοί οι τρεις με πήραν μαζί τους από το βυθό και περπατώντας χθες και σήμερα, με έφεραν μέχρι εδώ».
Ο κύριος του παιδιού και οι επιβάτες του πλοίου ακούγοντας το εξαίσιο θαύμα, εδόξαζαν τον Θεό και εθαύμαζαν για τους τρόπους που χρησιμοποιεί προκειμένου οι άνθρωποι «εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν» (2 Τιμόθ. 3,7).
Οι τρεις που έσωσαν τον υπηρέτη ήταν ο Άγιος Μηνάς (ο στρατιωτικός), ο Άγιος Βίκτωρ (ο νεαρός) και ο Άγιος Βικέντιος (ο Διάκονος).
Οι δύο τελευταίοι Άγιοι εμαρτύρησαν την ίδια ημέρα με τον Άγιο Μηνά. Τον 2ο αι. μ.Χ.. ο Άγιος Βίκτωρ γδάρθηκε ζωντανός από τους ειδωλολάτρες και τον 3ο αι. μ. Χ. ο Άγιος Βικέντιος πέθανε έπειτα από σταύρωση και εξάρθρωση των μελών στην οποία τον υπέβαλαν οι βασανιστές του. Τιμώνται μαζί με τον Άγιο Μηνά την 11η Νοεμβρίου.
Το 1942, κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι υπό το Ρόμμελ δυνάμεις του Άξονα στην Αφρική είχαν καταφέρει να προελάσουν τόσο ώστε να είναι ορατός ο κίνδυνος να φθάσουν στη Διώρυγα του Σουέζ. Στην περιοχή του Ελ Αλαμέιν (αραβική παραφθορά του ονόματος του Αγίου Μηνά), όπου βρισκόταν τα ερείπια ναού του Αγίου Μηνά και ίσως και ο τάφος του, οι αντίπαλες δυνάμεις προετοιμάζονταν για την αποφασιστική σύγκρουση η οποία θα έκρινε το αν οι Σύμμαχοι θα κατάφερναν να παραμείνουν στην Αφρική.
Μεταξύ των συμμαχικών στρατευμάτων βρισκόταν και ελληνική στρατιωτική δύναμη, η οποία πήρε μέρος στη μάχη. Ένα από τα βράδια εκείνα, πολλοί στρατιώτες είδαν τον Άγιο Μηνά να βγαίνει από τα ερείπια του ναού του, οδηγώντας ένα καραβάνι με καμήλες, όπως απεικονίζεται σε μία από τις παλαιές αγιογραφίες του ναού του, και να μπαίνει μέσα στο στρατόπεδο των εχθρικών δυνάμεων.
Η εμφάνιση αυτή κατατρόμαξε τους Γερμανούς και υπονόμευσε καίρια το ηθικό τους, πράγμα που συνέβαλε καθοριστικά στη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων.
Σε ανταπόδοση της ευεργεσίας αυτής του Αγίου παραχωρήθηκε στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας ο τόπος εκείνος και ξανακτίσθηκε ο ναός, καθώς και μοναστήρι του Αγίου Μηνά.
Οι πληροφορίες για το βίο και τα θαύματα του Αγίου Μηνά προέρχονται από τα βιβλία:
1. Ο Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τόμος 11ος, Νοέμβριος, έκδοση 5η, υπό του Επισκόπου Οινόης Ματθαίου Λαγγή, Αθήναι, 1996.
2. Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου, διασκευή εκ του Γαλλικού: Ξενοφών Κομνηνός, τόμος 3ος, Ίνδικτος, Αθήναι, 2004.
3. Γεώργιος Β. Μαυρομάτης: Ο Άγιος Μεγαλομάρτυς Μηνάς ο Αιγύπτιος, Ιερόν Ησυχαστήριον Αγίου Μηνά, Βίγλα, Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, Άγιον Όρος, 1998.
4. Ιερομόναχος Αντώνιος: Αγιορείτες Πατέρες του ΙΘ' αιώνος, τόμος Ε', Ίνδικτος, Αθήναι, 2005.
5. Γέρων Παϊσιος Αγιορείτης: Ο Γέρων Χατζη-Γεώργης ο Αθωνίτης 1809-1886, Ιερόν Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος, Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 6η έκδοση, 2001.
Το Πάσχα του 1826
Το θαύμα του Αγίου Μηνά το Πάσχα του 1826 σφράγισε τη σχέση Αγίου με το τουρκοκρατούμενο Ηράκλειο. Ο πολιούχος του Μεγάλου Κάστρου είναι πλέον στην παράδοση του τόπου ο υπερφυσικός προστάτης, που επεμβαίνει θαυματουργικά και σώζει την πόλη και το λαό της σε κρίσιμες ώρες.
Η κύρια πηγή για το θρυλούμενο θαύμα είναι η αφήγηση του Στέφανου Νικολαΐδου (1817-1907). Ο Στέφανος Νικολαΐδης ήταν παιδί δέκα περίπου ετών και διατήρησε στη μνήμη του ζωηρή την εντύπωση της καθολικής πίστης για τη θαυματουργική σωτηρία της πόλης από την απειλή γενικής σφαγής, κατά τη νύχτα της Κυριακής του Πάσχα 1826. Την πίστη του αυτή εξέφρασε αργότερα με τη σύνθεση ιδιαίτερης ακολουθίας, που ψάλλεται ακόμα «εις ανάμνησιν» του θαύματος εκείνου, την Τρίτη της Διακαινησίμου στον παλαιό (μικρό) ναό του Αγίου Μηνά. Επίσης χαρακτηριστικό είναι το απολυτήκιον του θαύματος, που ψάλλεται εκείνην την ημέρα προς ανάμνηση του γεγονότος. Την ημέρα εκείνη τελείται και το ιερό μνημόσυνο των θυμάτων της μεγάλης σφαγής του 1821. Ας δούμε τώρα πώς συνέβη το καταπληκτικό αυτό θαύμα: «Οι Τούρκοι τότε, επειδή ακούγανε τις επιτυχίες των επαναστατημένων Ελλήνων από παντού, ξεσπούσανε εκεί εναντίον των Ελλήνων και προβαίνανε σε σφαγές και λεηλασίες. Η ζωή των Ραγιάδων κρεμότανε στο καπρίτσιο ή στα κακούργα ένστικτα του κάθε Τούρκου. Την ημέρα του Πάσχα στις 18 Απριλίου 1826 νομίσανε πως ήταν η καταλληλότερη ευκαιρία να τους χτυπήσουν. Θα τους εύρισκαν όλους μαζεμένους να παρακολουθούν την Ακολουθία της Αναστάσεως μέσα στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά. Ο Ναός του Αγίου Μηνά ήτανε τότε μικρότερος από τον σημερινό. Είχε κτιστεί κατά το 18ο αιώνα. Σώζεται μάλιστα μέχρι σήμερα (μικρός Άγιος Μηνάς). Σ' αυτόν το Ναό επιχείρησαν και άλλοτε σφαγή οι Τούρκοι: στις 24 Ιουνίου του 1821. Τότε έσφαξαν έξι Επισκόπους και πολλούς άλλους κληρικούς και λαϊκούς. Και τώρα επιχείρησαν να σφάξουν όλους μαζεμένους τους Χριστιανούς. Ουδείς θα τους ξέφευγε, διότι τα φανατισμένα στίφη των Τούρκων, με σπαθιά και μαχαίρια και με κάθε είδους φονικών όπλων, είχαν περικυκλώσει το Ναό. Άλλες γραμμές είχαν σχηματισθεί σε όλες τις παρόδους και τις κατευθύνσεις. Για να παραπλανήσουν δήθεν την προσοχή της ντόπιας διοίκησης, βάλανε φωτιές σε διάφορες απομακρυσμένες συνοικίες της πόλης. Το σχέδιο είχε καταστρωθεί και στην παραμικρή του λεπτομέρεια. Την ώρα που διάβαζε το ιερό Ευαγγέλιο ο Μητροπολίτης Καλλίνικος, ξαφνικά ακούστηκε η κλαγγή των όπλων. Τα μανιασμένα στίφη των βαζιβιζούκων πλησίασαν τις πόρτες. Ήταν έτοιμα ν' αρχίσουν τη σφαγή των χριστιανών, που ήσαν ανύποπτοι και απροετοίμαστοι. Κρίσιμη ώρα! Μα ξαφνικά βλέπουν ένα αστραφτερό φως, γιομάτο από αίγλη, που πλημμύρισε την Εκκλησία, από τη μια άκρη ως την άλλη. Ένας δε ασπρομάλλης γέρος αξιωματικός με σεβάσμια μορφή φάνηκε καβάλα στο άσπρο περήφανο άτι του, κραδαίνοντας το ξεγυμνωμένο σπαθί του. Ήταν αγριεμένος και έμοιαζε καταπληκτικά με τον αρχηγό των εκεί Τούρκων, τον Αγιάν Αγά. Το άλογό του είχε χρυσοποίκιλτα χάμουρα και σέλλα στολισμένη με πολύτιμα πετράδια. Ήταν αγριεμένος και η ματιά του, όταν έπεφτε στους Χριστιανούς, ήταν γλυκειά και θεϊκή, όταν όμως ερρίχνετο στους βαρβάρους, που είχανε ζωσμένη την Εκκλησία, άλλαζε και πετούσε αστραπές, που προμηνούσαν όλεθρο σ΄αυτούς οι οποίοι δε σεβάστηκαν την άγια μέρα και τον ιερό Ναό του. Οι Τούρκοι τότε, που ήταν έτοιμοι να εξαπολύσουν την αλύπητη σφαγή, κατατρομαγμένοι και πανικόβλητοι το έβαλαν στα πόδια και διαλύθηκαν. Πήγανε τότε και διαμαρτυρήθηκαν στο διοικητή τους, διότι τους έστειλε τον Αγιάν Aγάν και τους διέλυσε, ώστε να μη φέρουν σε πέρας το έργο τους. Αλλά ο διοικητής τους είπε, ότι δεν εγνώριζε τίποτε και ότι δεν έστειλε κανένα. Ο δε Αγιάν Αγάς κοιμόταν εκείνο το βράδυ μακαρίως ήσυχος στο σπίτι του. Τότε κατάλαβαν οι Τούρκοι, ότι ήταν ο Άγιος Μηνάς, που φάνηκε να σώσει τους χριστιανούς. Και πράγματι τους έσωσε. Δεν έπαθε κανείς τίποτε, εκτός από μια γυναίκα, η οποία επάνω στη σύγχυση έπεσε και πέθανε. Όλο μάλιστα το Εκκλησίασμα φοβήθηκε και έφυγε. Έμεινε μόνος του ο Μητροπολίτης Καλλίνικος και συνέχισε τη Θεία Λειτουργία. Ο Μητροπολίτης για να επισημοποιήσει περισσότερο το θαύμα και να εξευτελίσει τους Τούρκους, επισκέφθηκε την άλλη μέρα τον Τούρκο διοικητή, για να τον ευχαριστήσει δήθεν, διότι έστειλε τον αξιωματικό Αγιάν Αγά και τους έσωσε από το συρφετόν εκείνο. Ο διοικητής όμως του είπε, ότι δεν έστειλε κανένα Αγάν Αγιάν».
Και έτσι οι ίδιοι οι Τούρκοι διέσωσαν το θαύμα. Μερικοί δε μάλιστα από δαύτους κάθε χρόνο, από ευλάβεια και σεβασμό στον Άγιον, πήγαιναν διάφορα δώρα στην Εκκλησία του Αγίου Μηνά. Έπειτα από αυτή τη θαυμαστή διάσωσή τους, όλοι οι Επίσκοποι της Κρήτης ομόφωνα, αποφάσισαν να γιορτάζεται το θαύμα αυτό μεγαλοπρεπώς κάθε χρόνο την Τρίτη της Διακαινησίμου. Τότε εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα και ένα κομμάτι από τα ιερά λείψανα του Αγίου Μηνά που φυλλάσεται εκεί από το 1700 μ.Χ. Την ημέρα αυτή ο Ναός μοιράζει στους πολυπληθείς προσκυνητές από ένα κόκκινο αυγό και ένα κερί. Τώρα μοιράζουν μόνο το κερί. Το ανάβουν οι πιστοί την ώρα που λέγεται το μεγαλυνάριον του Αγίου και όταν διαβάζεται το Ευαγγέλιο, προς ένδειξη ευγνωμοσύνης, διότι την ώρα αυτή τους έσωσε ο Άγιος.
